Сейткалиева Светлана Несипбекқызының сайты

Жаста берген тәрбие жас шыбықты игендей

Жас адамды саналы,есті,мәдениетті,сергек етіп тәрбиелеу – отбасы мен қоғамдық тәрбие орындарының бірден-бір парызы. Өйткені «Ес түзелмей,ел түзелмейді» олай болса егемен еліміздің болашағы отбасында тал бесіктен басталып,оқу тәрбие орындарында есті ұрпақты тәрбиелеу ісімен шешілмек. Баланы жастан бақпасаң Жамандықтан қақпасаң Қадірінен жұрдай қасқа боп Кешкенің өмір босқа тек, — дегендей баланың ыстық-суығына күймейтін,жақсылығына сүйіндейтін ата-ана жоқ шығар.Бүгінгі ұл – ертеңгі әке,ол әкегк қарап өседі.Бүгінгі қыз – ертеңгі ана,ол шешеге қарап өседі,бойын түзеді.Балаға білім,тәрбие беруде басты тұлға ұстаз болса,оны жалғастырушы, демеуші ата-ана. Бала тәрбиесі әр отбасынан басталатыны анық.

Қазіргі уақытта бала трбиесінің табысты болуы ата-аналарының тәжірибесіне,кәсіби шеберлігіне,ынтымақтастығына,отбасы мүшелері бір-бірін түсінушілігіне, өзара қарым-қатынасына,көзқарастарының және мақсаттарының бірлігіне байланысты.Ол үшін ата-аналар күнделікті өмірде балаларының мінез – құлқына,қажетті қасиеттердің қалыптасуына назар аударуды,тәрбие үрдісінде теріс қылықтарды болдырмауды ойластыркы шарт.Отбасында тәрбие үрдісін шебер басқару үшін ең алдымен ата-ана өз өмірін,өз ісін дұрыс ұйымдастыра білуі қажет.Баланың көпшілік уақыты сәби шағынан бастап отбасында өтеді.Оның өмірін,іс-әрекетін,демалысын бірқалыпты ұйымдастырып,реттеп отыру үшін қажетті жағдай керек .Ал жағдай ұтымды күн ырғағы негізінде жасалады.Күн – ырғақ бұл өмір тәртібі.Ал бала сол отбасы мүшесі жіне ол өзміндетін қашанда оорындауға тырысады.

Отбасында бала әр нәрсені естиді,көреді,қалай өмір сүру керек,өзін-өзі қалай ұстай білу керек,жағымды,жағымсыз мінез құлықтарды байқайды.Сондықтан ата-ана балаға үңіле қарап,үнемі бақылап зертеу жағдайын еске алып отыруы тиіс.Көп жылға жүргізілген бақылау және зерттеу теріс қылықтар мен қиыншылықтар мектепке келгенде де дағдыға айналады.Әрине,мұндай себептер әртүрлі әсерлерден болады.Пайда болатын теріс қылықтардың басты себептері неде?Біздіңше, Біріншіден, отбасы тәрбиесінде бала талабын екі етпей орындау.Өз бетінше шешім қабылдауға,әрекет етуге бейімделу.Сондықтан бала өз орнын таба білмейді.Қыңырлыққа,қарсыласуға үйренеді. Екіншіден , ата-ана баласын бақылаусыз қалдырады.Ал кей жағдайда,кейбір ата-ана тұрақты бақылауға алады.Оның жүріс-тұрысы,әрбір қадамын есепке алып отырады.Осының нәтижесінде бала ата-ананың торына түсіп,өз бетімен іс-әрекет жасау өрісі тарылады. Үшіншіден, балаға кейде сыртқы факторларда әсер етеді.Оларға еліктеудің нәтижесінде өмір нормасынан ауытқу пайда болады.Егер бала психологиясынан осындай жағдайларды байқаған сәттен оған мектеп психолыгы,сынып жетекшісі,ата-анасы,тіпті жолдастары тарапынан оңдыкөмек көрсетілуі қажет.Отбасы тәрбиесінде бала ата-анасының мінез-құлқы шешуші факторлардың бірі.

А.Макаренконың балалар тәрбиесі жайлы «сіз өз балаларыңыздың тәрбиесін бастамастан бұрын жеке мінез-құлқыңызды тексеріңіз,ата-аналардың өздеріне талап қойып,өз отбасын қадірлей білуі,өзінің әрбір қадамын қадағалап отыруы – тәрбиенің ең бірінші және ең басты әдісі» дегені бекерден бекер айтыла салған сөз емес Әке мен шешесінің отбасындағы келеңсіз іс-әрекеттері балаға әсер етпей қоймайды.Бала неврозға ұшырайды.Денсаулығы бұзылады.Мұндай жағдайларды болдырмау үшін мұғалм,сынып жетекшісі,бүкіл педагогикалық ұжымата-аналармен тығыз ынтымақтастық орнатып бірлесе отырып жұмыс атқаруы керек.Өйткені бала тәрбиесіндегі теріс әдетдағдылар ата-ананың  қамқорсыздығынан, қадағалаусыздығынан, мейірімсіздіктен туады.

Осындай тәрбиенің сәтсіздіктерінен «Тәрбиесі қиын» балалар кездеседі.Ол бала мектепке де, өз сыныптарына да түрлі кедергілер келтіреді. Қазақстан Республикасының ата заңында «Біздің мемлекеттің ең басты байлығы,қазынасы – адам және оның өмірі,құқықтары мен бостандықтары» делінген..Осыған сәйкес елімізде адам және оның өмірі үшін барлық жағдайлар жасалып жатыр.Ата заңымызға сүйенсек «Балаларына қамқорлық жасау және оларды тәрбиелеу ата ананың табиғи құқығы әрі парызы» делінген.Мемлекеттің бұл саясатын жүзеге асыру үшін бізге бірлік керек.